Kwa Nini Huduma za Mobile Money Zipo Katika Hatari na Jinsi ya Kujikinga.
Matumizi ya huduma za malipo kwa simu (mobile money) yamekua kwa kasi kubwa katika nchi nyingi zinazoendelea, ikiwemo Tanzania. Huduma hizi zimeleta urahisi mkubwa katika kufanya miamala ya kifedha, lakini sambamba na mafanikio haya, kuna changamoto nyingi za usalama zinazohitaji kushughulikiwa kwa umakini.
Changamoto kuu za Usalama katika Matumizi ya Mobile Money
Udhaifu wa Uthibitishaji na Utambulisho
Huduma nyingi za mobile money hutumia nambari fupi za siri (PIN) kama njia ya kuthibitisha watumiaji. Hata hivyo, PIN inaweza kudukuliwa au kufichuliwa kwa urahisi, jambo linaloweka akaunti katika hatari. Ili kupunguza tatizo hili, watoa huduma wanapaswa kutumia uthibitishaji wa hatua mbili (Two-Factor Authentication) au teknolojia kama alama za vidole na utambulisho wa uso.
Udhibiti Duni wa Usalama wa Programu za Simu
Programu (apps) za malipo kwa simu zinaweza kuwa na udhaifu wa usalama ikiwa zinapakuliwa kutoka kwenye maduka yasiyo rasmi au zikipewa ruhusa nyingi zisizo za lazima. Hali hii inaweza kuruhusu programu hasidi (malware) kuiba taarifa binafsi au kifedha za watumiaji.
Ni muhimu kupakua programu rasmi pekee kutoka Google Play Store au Apple App Store na kuhakikisha simu ina kinga ya usalama (antivirus).
Udanganyifu na Kutapeli Mtandaoni
Wahalifu wa mtandaoni hutumia mbinu mbalimbali za phishing na udanganyifu — kama kutuma ujumbe au viungo (links) vya uongo, kupiga simu za kuomba PIN, au kutuma SMS bandia zinazofanana na zile za benki au kampuni za simu.
Watumiaji wanashauriwa kuwa makini na kutotoa taarifa zao binafsi kwa watu au nambari wasizozijua, na kuthibitisha chanzo cha ujumbe kabla ya kuchukua hatua yoyote.
Usalama wa Miamala ya Simu (USSD)
Miamala mingi ya mobile money bado hutegemea USSD codes (mfano: dialling *150*00#) ambazo hazina usimbaji fiche (encryption) wa kiwango cha juu. Hii inaweza kuweka taarifa za watumiaji katika hatari ya kudukuliwa, hasa pale ambapo simu inatumika kwenye mitandao isiyo salama.
Makampuni ya simu yanapaswa kuimarisha miundombinu ya usimbaji fiche (data encryption) ili kulinda taarifa wakati wa miamala.
Kudukuliwa au Kuibiwa kwa Simu
Kupoteza au kuibiwa kwa simu ni moja ya changamoto kubwa zaidi. Watu wasioidhinishwa wanaweza kupata taarifa za kifedha au kufanya miamala bila ruhusa.
Watumiaji wanapaswa kuweka nambari za siri imara, kutumia usalama wa alama za vidole au uso, na kuwezesha huduma za ufutaji wa data kwa mbali (remote wipe) ili kulinda taarifa zao.
Jinsi ya Kukabiliana na Changamoto za Usalama
-
Tumia uthibitishaji wa hatua mbili (2FA) na teknolojia za kisasa kama alama za vidole au utambulisho wa uso.
-
Pakua programu kutoka maduka rasmi pekee (kama Google Play au App Store).
-
Elimisha watumiaji kuhusu hatari za usalama na mbinu za kujikinga na utapeli mtandaoni.
-
Weka utaratibu wa kufuta taarifa kwa mbali endapo simu itapotea au kuibiwa.
-
Watoa huduma za mobile money waendelee kuimarisha mifumo yao ya usimbaji fiche na sera za usalama ili kulinda taarifa za wateja.
Ushirikiano kati ya watoa huduma, watumiaji, na wadhibiti wa sekta ni muhimu ili kuhakikisha huduma hizi zinabaki kuwa salama, za kuaminika, na endelevu.
Tahadhari Muhimu kwa Watumiaji wa Mobile Money
-
Epuka kujibu simu au ujumbe kutoka kwa watu usiowajua bila kuthibitisha uhalali wao.
-
Hakikisha mawasiliano yanatoka kwa chanzo rasmi kabla ya kuchukua hatua yoyote.
-
Tumia PIN zenye nguvu na zenye mchanganyiko wa nambari tofauti — epuka kutumia tarehe ya kuzaliwa au nambari rahisi kukisiwa.
-
Usibonyeze viungo (links) katika ujumbe usio wa uhakika; vinaweza kuwa na programu hasidi au tovuti za utapeli.
-
Kagua na ripoti mara moja miamala isiyo ya kawaida kwenye akaunti yako.
-
Usimpe mtu mwingine simu yako au taarifa zako za akaunti ya mobile money.
-
Thibitisha ujumbe wowote unaokuomba kutuma pesa kabla ya kuchukua hatua — piga simu kwa mhusika halisi.
-
Linda kifaa chako kwa kuweka antivirus na kuhakikisha usalama wa kifaa unaboreshwa mara kwa mara.
Hitimisho
Changamoto za usalama katika matumizi ya mobile money ni halisi na zinahitaji ufahamu, nidhamu, na teknolojia thabiti ili kukabiliana nazo.
Kwa kushirikiana kati ya watumiaji, kampuni za simu, benki, na wadhibiti wa sekta, Tanzania inaweza kujenga mazingira salama ya malipo ya kidijitali yanayochochea maendeleo ya uchumi wa kisasa na kupanua ujumuishaji wa kifedha (financial inclusion).
